vasael.ir

به گزارش خبرنگار وسائل، برای تعامل مطلوب و به منظور شکوفایی، تکامل معنوی، اجتماعی و تربیتی همسران، توصیه‌های ارزشمندی در آموزه‌های دینی و اسلامی و روان شناختی منعکس شده است که بیشتر به بُعد اخلاقی وظایف همسران توجه دارد.

احترام و تکریم

احترام و تکریم یکدیگر از آموزه‌های اخلاقی دو جانبه در روابط همسران است؛ یعنی همان طور که زن وظیفه دارد به شوهر خود احترام بگذارد و شان و منزلت او در مقام همسر، مدیر خانواده و پدر فرزندان رعایت بکند، مرد نیز متقابلاً باید زن را تکریم کند و منزلت همسری و مادری او را رعایت کند. هر فردی به شخصیت و منزلت خویش علاقه مند است و از خدشه دار شدن آن رنج می‌برد. در پرتو تکریم و احترام متقابل، حدود و جایگاه افراد حفظ می‌شود و لطمه‌ای به شخصیت آنان وارد نمی‌گردد.

رعایت این اصل (احترام متقابل) دربارهٔ همسران، که به طور طبیعی سالیان زیادی با همدیگر انس، الفت و معاشرت دارند، اهمیتی مضاعف پیدا می‌کند و رعایت آن موجب استحکام و ثبات بیشتر خانواده می‌گردد. زن و شوهر هرگز نباید به دلیل ارتباط و انس زیاد با یکدیگر، از این امر غفلت داشته باشند، بلکه به دلیل همین ارتباط زیاد موظف هستند در هر حال، شان و موقعیت یکدیگر را درک کرده و رعایت کنند.

در آموزه‌های حیات بخش اسلام، توصیه‌های ارزشمندی به مردان و به زنان دربارهٔ تکریم همسر بیان شده است. امام صادق علیه السلام در این باره می‌فرماید:«از رحمت و مغفرت پروردگار دور است زنی که شوهر خود را آزار و اذیت کند و سعادت مند زنی است که شوهر خویش را اکرام و احترام کرده، اذیتش نکند و از او در همهٔ حالات اطاعت و فرمانبرداری نماید». محمدباقرمجلسی، بحارالانوار، ج 100، ص 253.)

پیامبر گرامی اسلام حضرت محمد صلی الله علیه و آله دربارهٔ اکرام زن می‌فرماید: «کسی که زنی را به همسری انتخاب می‌کند، باید او را احترام کند و منزلت او را حفظ نماید». (همان، ص 224.) امام سجاد علیه السلام نیز در این باره می‌فرماید: «حق زن بر مرد آن است که بداند خداوند زن را مایهٔ آرامش و انس مرد قرار داده است و بداند که زن نعمتی الهی می‌باشد، پس باید او را اکرام کرده و نسبت به او مهربان باشد». (همان، ج 71، ص 5.)

نمودها و مصادیق تکریم و احترام

احترام متقابل میان زن و شوهر گونه‌های مختلفی دارد که نمونه‌هایی از آنها به شرح ذیل است:

الف) سلام کردن به همدیگر

سلام نوعی اعلام محبت، دوستی و مهر در آغاز گفت و گو و هنگام داخل شدن به منزل است. سلام همچنین نوعی اظهار ادب و نوعی تکریم و احترام است. حضرت علی علیه السلام دربارهٔ جایگاه سلام در تعاملات اجتماعی و بین فردی می‌فرماید: «زبانت را به نرمی و لطیف گویی و سلام کردن عادت بده تا دوستدارانت زیاد و دشمنانت اندک گردند». جمال الدین محمد خوانساری، (شرح غرر الحکم، ج 4، ص 229، ح 6231.)

پیامبر گرامی اسلام حضرت محمد صلی الله علیه و آله نیز می‌فرماید: «آیا شما را به چیزی راهنمایی بکنم که اگر انجامش دهید، محبوب یکدیگر خواهید شد؟ سلام کردن میان خودتان را آشکار کنید». (حسام الدین هندی، کنزالعمال، ج 3، ص 462.)

آغاز سخن با سلام و تحیت، نوعی اظهار تمایل به ارتباط کلامی و نوعی اظهار علاقه است. بی شک، سلام کننده از این راه، دوستی و محبت را میان خود و همسرش افزایش می‌دهد و به همین نسبت، زمینه‌های کدورت و دشمنی را برطرف می‌سازد. همچنین هر قدر سلام رساتر و خالصانه‌تر و نیز سرشار از احترام و تکریم باشد، اثرش در جذب دیگران، به ویژه همسر، قوی‌تر و پایدارتر خواهد بود.

ب) رعایت ادب در برخورد با همسر

 آدمیزاده اگر بی ادب است انسان نیست فرق ما بین بنی آدم و حیوان ادب است

یکی دیگر از مصادیق تکریم، رعایت ادب در برخورد با همسر است. ادب، نیکوترین هدیه و بارزترین مصداق احترام و تکریمِ دیگران به ویژه همسر است. حضرت علیه علیه السلام در این باره می‌فرماید: «ادب نیکو بهترین کمک کار و برترین همراه است». (جمال الدین محمد خوانساری، شرح غررالحکم و دررالکلم، ج 3، ص 384، ح 4815.) همچنین آن حضرت فرمودند: «ادب نیکو سبب تزکیه و پاک سازی اخلاق است». (همان، ج 4، ص 121، ح 5520.)

نقش ادب در روابط میان انسان‌ها همانند نقش محافظ است که بسیاری از آفت‌ها را رفع می‌کند و آنها را از آسیب مصون می‌دارد. به کارگیری الفاظ نامناسب یا رکیک و رعایت نکردن عفت کلام، افزون بر اینکه از مراتب معنوی انسان می‌کاهد، موجب از بین رفتن صمیمیت و محبت در میان همسران می‌گردد و آنان را نسبت به همدیگر جسورتر می‌کند.

ج) استقبال و بدرقهٔ شوهر

استقبال از همسر هنگام وارد شدن او به منزل یا بدرقهٔ او هنگام بیرون رفتن، نشانهٔ علاقه مندی و صمیمیت میان آنان است. این عمل زن، افزون بر اینکه اجر معنوی در پی دارد، موجب افزایش مهر و محبت در میان آنان می‌گردد. زن با این کار نشان می‌دهد که از نبود شوهر دلتنگ می‌شود و از آمدنش خوشحال می‌گردد.

از این رو، تا آخرین لحظهٔ خروج از منزل از او جدا نمی‌شود و در اولین لحظه ورود نیز به دیدارش می‌شتابد و از او به گرمی استقبال می‌کند. این کار همسر، نوعی اظهار ارادت قلبی، نشانه تکریم، حفظشان مرد و اظهار بزرگی مرد برای افراد خانواده است و موجب مجذوب شدن مرد به خانه و مصون ماندن از رفیق بازی و مسائل دیگر می‌گردد.

در آموزه‌های آسمانی، این کار زن از وظایف اخلاقی او تلقی شده و پاداش معنوی برای آن مقدر گردیده است. در روایتی از حضرت محمد صلی الله علیه و آله نقل شده است: «حق مرد بر زن آن است که چراغ خانه را روشن کند (حفظ منزل نماید)، غذا را آماده کند و هنگام ورود مرد به خانه، تا جلوی در به استقبال او برود و به او خوش آمد بگوید». (حسین نوری طبرسی، مستدرک الوسایل، ج 14، ص 254.)

اهمیت دادن به حضور همسر در منزل و اظهار خوشحالی به هنگام ورود شوهر به خانه و اهمیت دادن به شخصیت و جایگاه او، به ویژه در حضور فرزندان و میهمانان، موجب به وجود آمدن این تصور در شوهر می‌شود که در خانه و میان اهل خانه عزیز و محبوب است.

از این رو، وقتی در کنار افراد خانواده است، احساس رضایت خاطر درونی می‌کند و خستگی کار و تلاش از او رفع می‌شود و روز بعد، با انرژی و امید فراوان به طرف کار و تلاش خود می‌رود. اما اگر خانواده، به ویژه زن، به شوهر بی اعتنا باشند، وی سرخورده شده و انگیزه حضور در خانه را از دست می‌دهد و آرام آرام نه تنها به خانواده توجهی نمی‌کند، بلکه به دنبال رفیق بازی یا انحراف اخلاقی می‌رود تا خلأ عاطفی خود را تأمین کند.

د) قدردانی و سپاسگزاری از همسر

قدردانی و سپاسگزاری از همسر از آموزه‌های اخلاقی دو جانبه است؛ یعنی هم زن و هم مرد باید در مقابل کارهایی که انجام می‌گیرد، از همدیگر قدردانی کنند. سپاسگزاری، بازتاب عاطفی محبت و خوش اخلاقی در روان آدمی است. هر انسانی به طور طبیعی دوست دارد از نیکی و محبت و فداکاری دیگران قدردانی کند و همچنین دوست دارد از او قدردانی شود. قدردانی از دیگران در مقابل انجام دادن کاری، یکی از صفات پسندیده و از بزرگ‌ترین رمزهای جلب دوستی و لطف دیگران است.

گرچه به تشکر و قدردانی از دیگران سفارش شده است، (مجلسی، بحارالانوار، ج 68، ص 44.) اهمیت آن دربارهٔ همسران مضاعف بوده، نقش تعیین کننده‌ای در گرمی و صمیمیت میان آنان دارد. به طوری که این امر جزو وظایف اخلاقی همسران تلقی شده است. امام صادق علیه السلام می‌فرماید: «بهترین زنان شما آن بانویی است که اگر به او چیزی دهند (و یا خدمتی کنند) سپاسگزاری می‌کند و چنانچه از او باز گیرند، راضی و خشنود می‌شود». (همان، ج 100، ص 239.)

تحسین و قدردانی هر یک از همسران از دیگری، بنابر قانون تقویت در شرطی سازی کنشگر، (این یک اصل روان شناختی است که می‌گوید اگر به دنبال انجام کاری، تقویت و تشویق بیابد، احتمال تکرار آن کار بیشتر می‌گردد.) آن‌ها را در انجام دادن کارهای خانه یا بیرون خانه به طور شایسته‌تر دلگرم می‌سازد و احساس محبت را در کام آنها شیرین می‌گرداند. این تأثیر در زنان که عاطفی‌تر و مهربان‌تر هستند بیشتر خواهد بود.

قدردانی از زحمات همسر در برابر خدمات و زحماتی که می‌کشد (اعم از وظایف الزامی و یا غیرالزامی) یک مؤلفهٔ قوی در جهت پیوند عاطفی بیشتر همسران و یک عامل تعیین کننده در ایجاد دلبستگی و علاقه مندی میان آنان است.

این امر در عصر حاضر، بر خلاف نظام خانوادگی سنّتی که انجام وظایف بیرونی و درونی منزل را از وظایف هر کدام از همسران می‌دانست و بدون چشمداشت انجام می‌شد، اهمیتی مضاعف پیدا کرده است و با توجه به تغییر ساختار خانواده، همسران توقع بیشتری دارند تا در مقابل زحمات آنان قدردانی شود.

بر اساس پژوهشی که در این زمینه انجام گرفته است، 87 درصد همسران اعلام کرده‌اند که توقع دارند از زحمات آنان در خانه قدردانی شود. (حسن ملکی، چگونه با تفاهم زندگی کنیم، ص 26.) کارل راجرز (Carl Rogers.) که یکی از روان شناسان غربی است در این باره می‌گوید: «انسان نیاز دارد به اینکه دیگران برای او قدر و منزلتی قائل باشند و قدرش را نیز بدانند.

اهمیتی که شخص به این موضوع می‌دهد، در کنش‌های درونی و جنبه‌های تحریکی ارگانیسم و در رفتار او اثر فراوان می‌گذارد. از سوی دیگر، نیاز به قدردانی دیگران و نیاز به قدردانی خویشتن در رفتار و کردار آدمی مؤثر است». (حسن ملکی، چگونه با تفاهم زندگی کنیم، ص 26.) جان گری دربارهٔ قدردانی زن ازمرد می‌گوید: «هر وقت زن به خاطر کاری که مرد کرده است از او قدردانی و تشکر می‌کند، مرد بابت آن قدردانی به زن امتیاز می‌دهد؛ چون حس می‌کند زن دوستش دارد.

مردان برای امتیاز دادن به زن لزوماً نمی‌خواهند زن برای آنها کاری انجام دهد و فقط می‌خواهند زن دوستشان بدارد و قدردان باشد. لذا لازم است زنان از مردان قدردانی کنند؛ والاّ انجام وظایف از ناحیهٔ مردان بی اهمیت می‌شود. (. جان گری، مردان مریخی، زنان ونوسی، ص 179.)

برای دیدن اصل مقاله اینجا را کلیک کنید./204/422/ح